Những loại vi khuẩn mang bộ mặt của cừu non

Trong đường ruột, có rất nhiều lợi khuẩn, chúng là một phần quan trọng của hệ miễn dịch. Ảnh: T.M.

Cơ thể bạn là một thế giới diệu kỳ, tựa như bài hát năm 1985 của Michael Jackson và Lionel Richie cùng một loạt các nghệ sĩ. Bạn là một mô hình thu nhỏ của hàng nghìn loài từ thế giới này. Bạn không hề đơn độc. Bạn còn quan trọng hơn những gì mình từng nghĩ.

Những thứ bạn có, bạn cũng đang chia sẻ chúng với hàng triệu người từ khắp nơi trên thế giới. Những người bạn chưa từng gặp mặt. Những nơi bạn chưa từng ghé thăm. Tuy nhiên, về mặt vi sinh vật, bạn vẫn có mối quan hệ với họ. Vi sinh vật cư trú trong bạn có liên quan đến những người sống ở các lục địa xa xôi và sống trước bạn hàng thập kỷ.

Trước đây, chúng ta chỉ nghĩ về những loài vi sinh vật mà chúng ta cùng sở hữu trong bối cảnh rất tiêu cực vì chúng thường gây ra các bệnh truyền nhiễm lan rộng toàn cầu. Đây là cách mà các bệnh dịch hạch, đậu mùa, thương hàn, lao và virus bại liệt trở thành đại dịch.

Nhưng những vi sinh vật thường trú trong bạn, hiếm khi gây bệnh và hỗ trợ quá trình trưởng thành cũng như chức năng của cơ thể bạn cũng đã xuất hiện vòng quanh thế giới. Hầu hết chúng ta đều không nghĩ đến mối liên hệ giữa mình và vị du khách đến từ một lục địa khác với lục địa của tổ tiên chúng ta. Nhưng trong tổng thành phần gen, bao gồm cả gen vi sinh vật, việc sở hữu mối liên hệ như vậy là gần như không thể tránh khỏi.

Mối liên hệ với gia đình rất mạnh mẽ và đã tồn tại qua nhiều thiên niên kỷ. Quan hệ huyết thống là cơ sở thành lập nên các cộng đồng, bộ lạc và thị tộc trong nhiều nền văn hóa trước đây. Những người có quan hệ huyết thống có thể mặc quần áo hoặc đeo đồ trang trí khác để biểu thị lòng trung thành của mình, có thể là vải tartan của Scotland, chuỗi hạt hoặc hình xăm được thiết kế riêng.

Biểu tượng gia huy trên khiên và mũ sắt, đôi khi thậm chí là khẩu hiệu gia đình, nói lên nguồn gốc gia đình của một người khi họ hành quân trong trận chiến. Tại thời điểm khi nhiều nhà quý tộc còn chưa biết chữ, họ cũng sẽ sử dụng những biểu tượng này làm dấu ấn chính thức của mình trên các hợp đồng và thư từ.

Từ rất lâu, mối quan hệ họ hàng đã trở thành cơ sở chính trị và vẫn tiếp tục cho đến ngày nay, bạn có thể thấy kiểu quan hệ này từ Kazakhstan đến Kennebunkport. Đối với hầu hết chúng ta, việc xác định nguồn gốc như vậy chỉ là cách mà thế giới vận hành.

Việc thừa kế và mất đi vi sinh vật không phải là thứ mà tổ tiên chúng ta có thể thấy hay thậm chí là hiểu được cho đến mãi gần đây, cũng giống như sắc đỏ của huyết sắc tố vậy. Tuy nhiên, ngày càng có nhiều nhà sinh vật học trên khắp thế giới bắt đầu nhận thức được rằng việc mất đi vi sinh vật có lẽ còn quan trọng hơn mối quan hệ họ hàng được coi là di sản nhân loại do các bậc cha mẹ để lại cho con mình và con cái của chúng.

Dựa trên nghiên cứu của mình, giáo sư Martin Blaser của Đại học New York gần đây đã gợi ý trong cuốn sách Missing Microbes (tạm dịch: Vi sinh vật mất tích) rằng chúng ta không thể để mất phần nào sự đa dạng của vi sinh vật được tạo ra do lạm dụng thuốc kháng sinh. Lợi ích của việc thiết lập và duy trì một hệ vi sinh vật khỏe mạnh dựa trên gia đình được nêu rõ trong cuốn sách với những lập luận chặt chẽ của ông.

Cũng giống như việc tổ tiên mặc vải tartan của Scotland, chúng ta nên tự hào khoác lên mình những sắc màu vi sinh và gắng sức bảo vệ cũng như giữ gìn chúng. Khi chuyển trọng tâm từ bộ gen đầu tiên, bao gồm các gen của động vật có vú, sang bộ gen thứ hai đang chiếm ưu thế, chính là các gen vi sinh vật của chúng ta, quan điểm của loài người về tổ tiên và di sản cũng có thể thay đổi.

Là tâm điểm của nhiều cuộc chiến văn hóa, trận chiến giới tính có thể kết thúc nhờ ý tưởng về việc con người là một quần thể vi sinh vật. Điều này thể hiện rõ tính cơ bản của quan điểm mới. Mối quan hệ nam nữ, vợ chồng xuất hiện dưới một góc nhìn mới.

Vợ tôi và tôi đã cùng viết một bài báo nghiên cứu lịch sử trình bày chi tiết về vai trò không được đánh giá cao của phụ nữ trong lịch sử nghề kim hoàn ở Scotland. Chúng tôi nhận thấy rằng phụ nữ bị ảnh hưởng rất nhiều bởi quyền lựa chọn theo học nghề của người thợ bạc nào, dựa trên mối quan hệ gia đình của người phụ nữ và loại hàng hóa mà thợ bạc đó sản xuất. Từ đó, đàn ông chỉ việc đào tạo và sản xuất hàng hóa theo yêu cầu.

Lịch sử từng tồn tại hai kiểu thừa kế chiếm ưu thế, theo chế độ phụ hệ, do gia đình người cha thống trị và theo chế độ mẫu hệ, do gia đình người mẹ dẫn đầu.

Cho dù các cặp đôi mới cưới sống cùng gia đình có nam giới chuyên quyền, được gọi là phụ hệ, hay với gia đình nữ giới chuyên quyền, được gọi là mẫu hệ, thì đều mang những ý nghĩa riêng. Cũng có những quy tắc xác định việc một người trả tiền cho người còn lại để có đặc quyền kết hôn, người nào sẽ sống ở nhà người nào sau khi kết hôn và ai là người thừa kế của cải và tài sản của gia đình.

Mặc dù những quy tắc này có thể được sử dụng trong các bộ lạc nhiều hơn, nhưng các quy tắc tương tự cũng được mở rộng cho những bậc vua chúa (ví dụ: vương quyền) và người quyết định các bậc lãnh đạo (ví dụ: một số thủ lĩnh bộ lạc người Mỹ bản địa được phụ nữ lựa chọn).

Trong khi cả xã hội do nam và nữ thống trị đều đã và đang tồn tại cho đến ngày nay, khoảng 80% số đó đều mang tính chất gia trưởng. Các nhà nhân loại học cho rằng chiến tranh có thể là động lực thúc đẩy điều này. Dòng dõi theo mẫu hệ, trong đó quyền thừa kế của con gái được nhận từ mẹ chiếm ưu thế, thường xuất hiện do ít chắc chắn hơn về mối quan hệ cha con. Việc bảo vệ tính toàn vẹn của bộ gen động vật có vú của gia đình trong huyết thống đã trở thành động lực thúc đẩy dòng dõi huyết thống.

Roney Dietert/ Huy Hoàng Books