Lò cao luyện gang làm vũ khí trong hang đá thời chống Pháp

Di tích Lò cao kháng chiến Hải Vân nằm trong hang núi Đồng Mười (thị trấn Bến Sung, huyện Như Thanh, tỉnh Thanh Hóa), hiện là chứng tích hào hùng của quân và dân ta trong cuộc chiến tranh vệ quốc vĩ đại chống thực dân Pháp và là địa chỉ đỏ giáo dục truyền thống yêu nước cho thế hệ mai sau.

Lò cao kháng chiến Hải Vân trong hang đá đúc gang làm vũ khí trong kháng chiến chống Pháp

Hơn 70 năm về trước, khu vực hang Đồng Mười được xem là công xưởng đúc gang đầu tiên của ngành quân giới Việt Nam để sản xuất vũ khí, đạn dược và đồ quân dụng trang bị cho bộ đội chủ lực, bộ đội địa phương và dân quân du kích trong kháng chiến chống thực dân Pháp.

Theo tài liệu lịch sử, trong 4 năm hoạt động (từ 1951-1954), lò cao kháng chiến Hải Vân (từ NX1 đến NX3) đã sản xuất được hơn 500 tấn gang, đáp ứng yêu cầu sản xuất, chế tạo các loại vũ khí như mìn, lựu đạn, súng cối, đạn bazoka, nồi quân dụng... phục vụ chiến trường. Đặc biệt, cho chiến dịch Điện Biên Phủ đang bước vào giai đoạn ác liệt nhất.

Lò cao kháng chiến Hải Vân trong hang đá

Sau chiến thắng Điện Biên Phủ "lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu", tháng 12-1954, Lò cao kháng chiến Hải Vân hoàn thành sứ mệnh và ngừng hoạt động. Lò cao được xem như kỳ tích của ngành quân giới Việt Nam gắn liền với tên tuổi của các nhà khoa học hàng đầu Việt Nam thời bấy giờ như giáo sư viện sĩ Trần Đại Nghĩa, kỹ sư Võ Quý Huân, cán bộ kỹ thuật Trịnh Tam Tỉnh...

Khám phá "Lò cao Hải Vân", công xưởng luyện gang trong hang núi:

Núi Đồng Mười, nơi chứa lò cao Hải Vân trong kháng chiến chống Pháp

Lối dẫn vào trong hang núi Đồng Mười hiện nay

Các công trình của lò cao NX3 hiện đã được trùng tu, tôn tạo giống như 70 năm về trước để phục vụ du khách và là địa chỉ đỏ giáo dục truyền thống yêu nước

Lò đứng (lò ủ gang) một trong những hạng mục công trình còn sót lại của lò cao

Lò gió nóng hình vồm (nhìn xuống lò đứng) có 2 cửa để tiếp nhiên liệu và lấy phế liệu

Bức tường được làm bằng gạch đặc ngăn lò cao với hướng cổng ra phía Bắc

Hầu hết các bức tường này còn nguyên vẹn, chỉ có một số ít đã được trùng tu

Sau bức tường có hệ thống bể nước và lối dẫn ra hang phía Bắc

Khu vực lò sấy, có nhiệm vụ sấy quặng trước khi đưa vào lò cao

Lò cao có ống khói dẫn ra ngoài, tuy nhiên hiện hệ thống này đã không còn

Cận cảnh lò ủ gang

Một số khẩu hiệu trên vách đá trong hang từ ngày đó

Dấu tích của công trình còn trên vách đá

Khách du lịch tham quan Lò cao kháng chiến Hải Vân

Năm 2013, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã xếp hạng lò cao kháng chiến Hải Vân là di tích lịch sử quốc gia. Lò đang từng bước được huyện Như Thanh và ngành văn hóa trùng tu, tôn tạo, phát huy giá trị của di tích.

Tuấn Minh