Đường dẫn vào thế giới văn học của Italo Calvino

Chân dung nhà văn Italo Calvino. Nguồn: Esquire.

Không chỉ là một trong những cây bút đặc sắc của Italy trong thế kỷ 20, Italo Calvino còn ngày một hiện diện rõ rệt hơn trong việc tìm đọc của một bộ phận độc giả Việt Nam. Nhiều tác phẩm của Calvino đã được chuyển ngữ, tiêu biểu là Nếu một đêm đông có người lữ khách, Lâu đài của những số phận giao thoa, Bộ sưu tập cát, Palomar…

Những yếu tố ảnh hưởng đến phong cách của Calvino

Italo Calvino sinh ngày 15/10/1929 tại Santiago de Las Vegas (Cuba). Cha mẹ ông là những nhà nghiên cứu về nông nghiệp nhiệt đới. Tuy nhiên, phần lớn khoảng thời gian trưởng thành của Calvino lại gắn liền với thành phố San Roma tại Italy.

Ông bắt đầu sáng tác vào những năm 1940 cùng thời với các cây bút như nhà thơ Salvatore Quasimodo, Carlo Levi, Carlo Emilio Gadda... Đây cũng là thời điểm chủ nghĩa tân hiện thực tạo nên một làn sóng nghệ thuật mạnh mẽ tại Italy. Các tác phẩm đều có những đặc điểm chung là phá bỏ kết cấu thông thường, hình ảnh và không gian nghệ thuật rời rạc, phóng khoáng hơn.

Các tác giả đề cao tinh thần chống Phát xít. Trên hết, vẫn dựa trên yếu tố cốt lõi của chủ nghĩa hiện thực, những khó khăn trong cuộc sống của con người sẽ là trung tâm của câu chuyện.

Hình ảnh minh họa trong cuốn sách Những thành phố vô hình của Italo Calvino. Nguồn: Fedora.

Các tác phẩm của Calvino cũng không nằm ngoài sức ảnh hưởng này. Ví dụ cuốn Những thành phố vô hình (1972), Calvino viết về cuộc trò chuyện giữa nhà thám hiểm Marco Polo và vua Hốt Tất Liệt. Mỗi phần miêu tả một vùng thành thị chỉ dài từ 2-4 trang giấy, đôi khi chúng có tên nhưng đa phần là không. Người đọc có thể cảm nhận rõ sự rời rạc trong các phần như thể một mạng lưới dữ liệu phi cấu trúc. Nhưng thông qua đó, Calvino muốn tạo lập một diễn ngôn về đô thị hiện đại, đô thị tưởng tượng trong tâm trí ông.

Hay cuốn Palomar, cũng với kiểu rời rạc, mỗi phần 3-4 trang, Calvino nói lên nhiều khái niệm về chiều kích không - thời gian. “Chỉ khi biết bề mặt của sự vật ta mới có thể mạo muội tìm kiếm những gì có ở bên dưới. Song bề mặt của sự vật thì không thể thấu cạn”, Calvino viết trong Palomar.

Mặc dù không ai dám khẳng định văn học của Calvino có chịu ảnh hưởng từ Jorge Luis Borges nhưng chắc chắn, các sáng tác của Calvino có một phần ảnh hưởng từ chủ nghĩa hiện thực huyền ảo. Điều này có thể thấy trong tác phẩm Lâu đài của những số phận giao thoa, mượn một hình ảnh xem bói của hiền triết Visconti Tarocchi để nói về số phận con người.

Nên bắt đầu tìm đọc về Italo Calvino từ đâu

Theo một số độc giả, để hiểu thế giới văn học của Calvino, mọi người có thể bắt đầu từ cuốn Những thành phố vô hình. Nếu so với các cuốn khác, Những thành phố vô hình có một điểm bắt đầu rõ ràng hơn cho toàn bộ cốt truyện. Ngay từ đầu bạn có thể hiểu luôn tác giả đưa ra một cuộc nói chuyện giữa hai nhân vật Marco Polo và Hốt Tất Liệt. Một số đoạn là giấc mơ. Xuyên suốt tác phẩm là những đô thị trong tưởng tượng, qua đó Calvino đã mô tả về thiết kế cảnh quan thành phố tương lai.

Đoạn miêu tả về thành phố Isaura, “thành phố ngàn giếng”, là một ví dụ, thông qua lời kể của Marco Polo, tác giả nhấn mạnh về vai trò của nước, của con sông, hồ trong thiết kế cảnh quan đô thị.

Bộ ba Tổ tiên của chúng ta. Nguồn: N.N.

Có những độc giả lại cho rằng bộ ba Tổ tiên của chúng ta mới là những cuốn dễ đọc nhất trong danh sách tác phẩm của Italo Calvino. Trong bộ ba này cuốn hay nhất là Nam tước trên cây. Cuốn sách ngắn gọn hóm hỉnh và có phần châm biếm, nó đem lại một không khí Trung Cổ vừa xa xôi mà lại nêu lên những vấn đề gần gũi như việc ý thức hơn về vị trí của bản thân trong mọi sự việc và mối quan hệ xung quanh.

Nếu bạn cảm thấy thích thú với bộ ba Tổ tiên của chúng ta, bạn đọc nên tìm thêm cuốn Lâu đài của những số phận giao thoa. Cuốn sách giống tập hợp các câu chuyện ngắn được bộc bạch bởi những người lữ khách dừng chân lại. Chúng được đánh giá là dễ đọc, dễ cảm nhờ việc sử dụng lối viết châm biếm và tự sự quen thuộc như các tác phẩm của Balzac hay Dickens.

Thế giới văn học của Italo Calvino là một không gian đầy màu sắc, nó vừa hàm chứa chủ nghĩa tân hiện thực, một số tác phẩm lại có yếu tố hiện thực huyền ảo. Có thể coi Calvino cũng là một cây bút có tinh thần thể nghiệm, giống với nhóm Oulipo (một nhóm sáng tác đương thời tại Pháp). Do đó, mỗi một tác phẩm của cây bút này lại đem đến một cảm giác rất mới mẻ cho bạn đọc.

Đức Huy