'Không thể nào quên cái nắng chiều mùng 7 tháng 5 Điện Biên!'

Cuốn "Kí họa trong chiến hào" của Phạm Thanh Tâm lần đầu tiên được xuất bản bằng tiếng Việt

Chiều hôm qua, lúc xẩm tối, tôi đi loanh quanh đường hào và mặt ruộng từ quanh đồi D sang lại đồi E nơi tôi đang cùng đơn vị sơn pháo 75 núp trong hầm pháo nhỏ dã chiến đang cố ngụy trang để nhìn thẳng nòng pháo địch, lỗ châu mai địch mà bắn… Tôi bỗng gặp một số anh em đang lúi húi đặt súng lạ. Đó chỉ là mấy cái ống, nòng dài như ghép vào nhau.

Đêm ngồi nghe có nhiều tiếng sét, như có từng đàn chim lớn vút trong không gian gần, tầm thấp… lao vào Mường Thanh nổ bùng xé tai…

Thật khủng khiếp!...

Hỏi ra mới biết: đó là H12, là Ka-chiu-sa của Nga, một loại tên lửa đã từng gây kinh hoàng cho bọn phát-xít Đức trong đại thế chiến thứ Hai.

Sáng nay, gặp anh em bộ binh mới đi đánh sát đồi địch đêm qua trở về… Hỏi ai cũng lắc đầu, cười và chỉ vào cái tai của mình, đôi tai lính ta cũng còn điếc đặc… vì gần điểm nổ.

Đêm qua ta giải quyết đồi A, đồi A cứng nhất!, và hầu hết các đồi bên này vùng Nậm Rốm.

Sáng nay, tiếp tục đánh xong, đánh vào toàn bộ khu trung tâm. Tôi hiểu, đây là giai đoạn Tổng công kích rồi. Ở đây tôi có thể trực tiếp gặp gỡ tất cả, thấy rõ địch chạy chết, thấy rõ pháo binh ta càng đánh càng lớn, càng “bắt nạt” được địch, diệt chúng, bắt chúng phải câm họng.

Ở đây tôi đi lại được nhiều chỗ, nhìn rõ “phong cảnh” của chiến trường! Dòng Nậm Rốm ngổn ngang, vương vất dù trắng từ trên cầu sắt, cầu gỗ xuống giữa dòng sông chảy và mấy tên lính địch mò ra lấy nước bị bắn tỉa…

Kí họa lính pháo binh kéo pháo 105 li lên Điện Biên Phủ, mực trên giấy, 16x14cm, Phạm Thanh Tâm

Những ngày ở trên chỉ huy sở và đài quan sát tôi lại được biết tình hình khái quát chung các trận đánh.

Thế rồi bị cuốn hút trong sự căng thẳng bom đạn, trong nhiều hoạt động chiến đấu cục bộ khu vực quanh đồi E bên này Nậm Rốm… cho tới lúc xế chiều, tiếng súng ngớt dần, có vẻ dịu đi, lại có vẻ căng thẳng như đợi một cái gì đó.

Từ bên kia mô đất, theo chiến hào trở về, một anh lính bộ binh bước nặng nhọc về tới chỗ chúng tôi, anh có vẻ mệt bã người, ngồi phịch xuống, nói mỗi một câu:

“Cũng chiến thắng rồi!”…

Bộ binh xuất kích, gặp tụi địch ở Mường Thanh hàng cả! Cả thằng D. Castrie!

Reo…

Tiếng reo ran ran, xôn xao ruộng, giữa đồi xơ xác đỏ, những chiến sĩ bộ binh trẻ và vóc người bé nhỏ nhưng tư thế chiến thắng!

Vui quá! Chạy tới! Có cả những cậu tân binh mới lớn, mới bổ sung ra lần đầu, chưa được đánh trận nào mới “cay” chứ!

Địch lốc nhốc từ phía Mường Thanh ra, cả bọn ngụy binh mặc quần áo dù loang, Tây trắng, có thằng còn trơ si líp… mũ sắt, mũ nhựa, vứt bừa ra ruộng.

Hồi 5 giờ chiều, sau mấy loạt hỏa tiễn và cháy ở Mường Thanh, cháy ở Hồng Cúm, địch treo cờ dù trắng, địch chui lên từ những “lỗ cua, lỗ cáy” giơ cao hai tay cầm vải trắng vẫy hàng…

Chúng lốc nhốc lội qua suối. Chúng ra khỏi hầm, được đứng lên, reo lên mừng vì được thoát khỏi những nấm mồ mả…

Một đồng chí cán bộ ta đứng trên gò đất, phất khăn chỉ lối cho chúng đi; chúng đi dồn lại dần thành hàng lối, ngoan ngoãn cúi đầu đi. Không một thằng nào còn dám manh động chống trả hoặc chuồn lùi… vì hết lối rồi!

Các cánh quân bao vây của ta đã từ chiến hào sát vách chúng, nhảy lên chiến đấu ngay trên đầu chúng…

Chỗ kia, một chú bộ đội đã kịp cắm lên lá cờ Quyết chiến Quyết thắng… Và với chiếc loa thô sơ, đã sẵn mang theo, một anh cán bộ cất cao giọng… lính Pháp, lính Ngụy ngó đầu, ngẩng đầu lên nghe…

- Thằng De Castrie đã có ý định đi xe jeep ra hàng… Nhưng nó đã phải giơ tay trước mũi súng của chiến sĩ ta ngay trong Chỉ huy sở của nó… và phải chịu dồn lên xe cam nhông ra chỉ huy sở của ta, để lại bị chia: quan - lính, đen - trắng, vàng (màu da) ra đi hàng bốn.

Một trang nhật kí gốc

Thanh, chiến sĩ quan trắc 753 bắt máy pháo đối kích lên đồi D nhìn rõ chúng bị dồn rất đông tập trung bên kia cầu sắt Mường Thanh.

Thằng ngụy binh:

“…May mà các anh đã cứu chúng em, ở trong này thối lắm… Các anh bắn súng của Xít-ta-lin, chúng em sợ lắm!...”

Nom chúng vừa ghét và khinh… nhưng cảm thấy xót thương cho dân tộc mình, biết bao người bị giặc đè nén đầu độc, chia rẽ và giết chóc!

Trong khi địch ra hàng thì máy bay Đakôta vẫn thả dù tiếp tế. Hẳn là ở Hà Nội, bọn Na-va và ngụy quân đã biết thêm cảnh này và buộc chúng vẫn phải thả dù tiếp tế.

Nắng chiều 7 tháng 5 nhạt dần. Mặt trời ngả dần về phía sau dãy núi Thượng Lào, giáp nước Tàu.

Mấy chiếc dù rơi xuống gần đây, thùng đồ hộp bị vỡ, mấy anh em khui một thùng sắt, thấy có bánh kẹo liền chia cho bất cứ ai…

Mấy anh lính nông dân trẻ, chê kẹo chocolat là đắng và chê cả phô mai (fomage), vứt, không thèm ăn.

Những đôi bạn chiến đấu 75, DKz, 120 li gặp nhau mừng rỡ.

Thương binh nặng, nhẹ chờ trên miệng hào, chờ cáng và xe chở.

Mấy chỗ hầm sập đang còn phải đào bới ngay… Vui chiến thắng nhưng không nhộn nhạo, phải khẩn trương. Xương máu anh em liệt sĩ, thương binh và cả lính địch thương vong ta cũng phải lo giải quyết nhân đạo. Trời tối dần, mìn còn nổ!

Chăm sóc 1 chiến sĩ bị thương, Điện Biên Phủ 1954, mực trên giấy 16x10,5cm, Phạm Thanh Tâm

Đứng trên đỉnh đồi D nhìn xuống cánh đồng Mường Thanh… Cả thung lũng chiến trường này bàng bạc sương. Từng đám cháy, đám khói đặc xịt trộn lẫn đám linh tinh mảnh dù, vách thép và hố bom; dưới hố loang lổ như đống rác lớn chập chờn đom đóm, ma trơi… Xa về phía Tây Nam kho đạn Hồng Cúm vẫn nổ, lóe từng cục, vầng lửa chói sáng.

Có vào tận nơi mới thấy rất khâm phục, lao động vĩ đại và sự bền bỉ, dũng cảm, quyết tâm của anh em bộ binh. Với chiếc xẻng cá nhân đeo bên người đã đào chiến hào từ trên núi bốn xung quanh xuống, bao vây, lấn dần vào… Thực sự là những mũi tên nhọn lao vào cắt ngang sân bay; xuyên ngầm chọc thủng các vị trí, các ổ súng địch…

Xác máy bay chỏng chơ đuôi cánh… Mặt bằng những tấm thép lát sân bay tung cao lên, bị uốn cong oằn oèo.

Đặc biệt đồi A1! Bọn lính Pháp - Âu Phi cố thủ hầm ngầm của quả đồi… bỗng từng đêm từng đêm cảm thấy dưới chỗ nằm, chỗ ngồi của bọn chúng có tiếng đào khoét, có một tầng ngầm nữa mới xuyên vào phía dưới…

Và rồi đêm qua, đúng giờ G… Một tiếng nổ đánh “ục!”…

Nghe nói có hơn nửa tấn đã nổ một phát âm… đanh gọn. Đã loại khỏi vòng chiến đấu ngay lập tức hơn tiểu đoàn địch! Mặc dù đã nhiều đợt phản kích, bây giờ trên đỉnh quả đồi ác liệt ấy vẫn còn nghi ngút khói cháy của hai chiếc xe tăng chịu chết.

Chiến công diệt đồi A! Cái vỏ cực cứng án ngữ đường 41 với đầu cầu sắt Mường Thanh ấy, đã kết thúc một giai đoạn giành giật sống - mái giữa ta và địch… Và đã mở đầu cho Tổng công kích đợt cuối, bắt toàn bộ quân địch với Tư lệnh của nó phải đầu hàng nhất loạt!

Có lẽ phải tới vài trăm km giao thông hào trong chiến dịch này, nhờ chiếc xẻng!

Không phải dùng theo lối thường, đào dùng lực từ trên ấn xuống. Mà phải đào ngang. Ấn, khoét… từng nhát nhỏ. Lực mạnh mà không vung tay quá trán! Vì người phải nằm nghiêng sát mặt đất, càng thấp càng tốt, để tránh hàng loạt làn đạn các cỡ bắn thẳng sát đất của địch.

Cái chuyện chiến hào đâu có lạ. Thế chiến thứ Nhất (1914 - 1918), Thế chiến thứ Hai (1941 - 1945)… Hai bên chiến tuyến là những chiều ngang chiến hào trận địa chiến dài dằng dặc, có tuyến hào Một, tuyến hào Hai, Ba… Khi xuất phát tiến công thường rất rõ địa hình dàn quân của hai bên.

Còn đây, Điện Biên Phủ - tôi nghĩ rằng cả quá trình của giai đoạn bao vây, tiến công cho tới trước khi tổng công kích đã là quá trình ta đào chiến hào mở, nối… hòa mạng lưới chiến hào với địch tận trung tâm của chúng. Không cùng hai bên chiến tuyến nữa mà cùng chung chiến hào mới vui!!

Dần về cuối, địch mất dần khả năng thoát li công sự, tập trung có xe tăng yểm hộ đi phản kích là cái sự như thế.

***

Tôi trở lại với hiện trường Điện Biên chiến thắng.

Trời tối dần. Mấy anh em vớ được hòm pháo sáng, mày mò sử dụng… Rồi những tia sáng xanh đỏ vụt lên trời, các mỏm đồi trận địa reo hò như bắn pháo hoa. Thanh, chiến sĩ quan trắc, giở ra chiếc kèn phím thổi trên đỉnh đồi nghe với nhau.

Trận địa, các đơn vị trở về với hoạt động theo nhiệm vụ mới của mình. Im ắng vẫn về đêm. Ánh đèn pha ô tô dọc đường 41 trong ra, ngoài vào, sáng phía khu trung tâm, hầm Đờ Cát và cầu sắt Mường Thanh.

Huyến, chính trị viên C sơn pháo 75, hỏi Mé, thông tin viên:

“Cậu có biết hậu phương ta nghe tin chiến thắng này sẽ cảm động ra sao không?”

Mé hỏi lại thêm:

“Và hội nghị Genève nữa chứ?”

Trăng lưỡi liềm chênh chếch. Ban chỉ huy C753, Cát, Huyến, Phương, Đính họp ngay miệng hầm bàn kế hoạch thực hiện lệnh tháo súng, rút quân về.

Trên mảnh vải dù có vẻ “thịnh soạn” hơn: sổ tay, đèn pin, ca nước. Thêm lổn nhổn mấy thứ đồ hộp bọn Pháp mới thả dù, còn cả mấy phần cơm nắm của anh nuôi.

Những bông hoa và chiếc mũ sắt vỡ, Điện Biên Phủ 1954, màu nước trên giấy viết thư 18x22cm, Phạm Thanh Tâm

Bây giờ mới thấy rõ, hầu hết các cao điểm đồi lúp xúp, xung quanh Mường Thanh đều có trận địa ta. Mà đồi D là một trong những trận địa bất ngờ, táo bạo. Khi bắt đầu phát hỏa là trúng. Từ lúc đó, hằng ngày ta và địch bắt đầu rình rập nhau qua lỗ châu mai.

Giờ đây, kẻ đứng bá vai, người ngồi, ai nấy đều thở khoan khoái. Có ai đó nói to:

“Các cậu ơi, lúc này, trên các mỏm núi cao xung quanh đều có người nhìn xuống đây đấy nhé! Có nơi xuống tới đây cũng phải đi đường dốc ghập ghềnh ít nhất vài giờ đồng hồ… đi bộ cả ngày!”

Ban chỉ huy đại đội có bàn: tổ chức ngay một đội tải thương tự động giúp bộ binh - phân công đi ngay.

Và tổ chức mấy người xuống tìm chiến lợi phẩm cho pháo.

Dưới Mường Thanh, người đi lại bấm đèn pin. Bộ binh thử súng các cỡ. Có cậu nghịch ngợm, giật cò khẩu pháo địch 105 li còn viên đạn trong nòng, nó nổ giật mình, điếc tai và bị cán bộ quát cho luôn.

Lái xe của ta đã được gọi vào lái ngay 2 xe cam nhông của địch, dắt theo hai khẩu pháo còn rất mới ra ngoài… Cụm pháo Hồng Cúm còn nhiều đấy.

Bộ binh gặp mấy ả tóc bồng, da phấn… léo nhéo mời vào trong đồn uống nước, liền mắng:

“Mời gì, ông đạp cho bây giờ!”

Và bỏ đi không thèm nhìn lại.

Chiến thắng, lại gặp hôm trời nắng đẹp, thật sảng khoái. Không thể nào quên cái nắng chiều mùng 7 tháng 5 Điện Biên!

Máy bay địch cứ bay chỉ để thả dù tiếp tế chứ không còn dám oanh tạc… Và cao xạ pháo của ta bỗng có một ngày chĩa nòng pháo của mình lên, ung dung tập ngắm… mà không bắn!

Đêm nay tôi ngủ trên đỉnh đồi D, giữa bầu trời lấp lánh sao, yên tĩnh mà xôn xao, mong chóng sáng…

Quên rằng mọi đêm, thỉnh thoảng người mình bị nảy lên, nảy xuống vì đạn pháo địch luôn nổ cách vài ba mét, ấy thế lại yên tâm ngủ vì biết mình còn sống! Vì mệt…

Trích "Kí họa trong chiến hào” của họa sĩ Phạm Thanh Tâm