Giải pháp hữu hiệu

Ảnh minh họa.

Tình trạng hàng giả, hàng nhái, hàng xâm phạm sở hữu trí tuệ thực sự đáng báo động khi trong năm 2023 và quý I/2024, chỉ riêng lực lượng quản lý thị trường đã phát hiện 55.142 vụ vi phạm, thu nộp ngân sách Nhà nước 539 tỷ đồng. Trong đó, quý I/2024, xử lý 31 vụ vi phạm về hàng giả; 1.702 vụ vi phạm về không rõ nguồn gốc xuất xứ; 1.058 vụ vi phạm về sở hữu công nghiệp. Đặc biệt, để tránh bị phát hiện, các đối tượng đã thay đổi cách thức hoạt động bằng sử dụng nền tảng thương mại điện tử để bán trên không gian mạng.

Nhiều doanh nghiệp bức xúc, vấn nạn hàng giả, hàng nhái không chỉ gây thiệt hại về nguồn lực, cơ hội và uy tín của các doanh nghiệp làm ăn chân chính mà ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe của người tiêu dùng, đặc biệt là những sản phẩm liên quan đến sức khỏe. Doanh nghiệp mất nhiều thời gian, kinh phí nghiên cứu, đưa ra thị trường sản phẩm mới thì chỉ sau một thời gian ngắn đã bị làm giả tràn lan và sản phẩm được các đơn vị làm giả bán ra thị trường thì đến doanh nghiệp sản xuất cũng không thể cạnh tranh được.

Trên thế giới, truy xuất nguồn gốc đã được thực hiện rộng rãi nhằm hướng tới sản xuất và thương mại văn minh. Bởi truy xuất nguồn gốc giúp doanh nghiệp kiểm soát chặt chẽ các khâu trong quá trình sản xuất sản phẩm, các chuỗi cung ứng liên quan, góp phần hỗ trợ hoạt động quản lý chất lượng sản phẩm, hàng hóa từ khi sản xuất khi đến tay người tiêu dùng. Các thông tin chi tiết về nguồn gốc và quá trình sản xuất giúp phân biệt sản phẩm chính hãng với hàng giả. Điều này giúp hạn chế tình trạng sản phẩm, hàng hóa kém chất lượng, không rõ nguồn gốc xuất xứ lưu thông trên thị trường và ngăn chặn hàng giả, hàng nhái.

Chính vì vậy, áp dụng truy xuất nguồn gốc hàng hóa là giải pháp hiệu quả nhất bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Thế nhưng, nhiều người tiêu dùng chưa hiểu đúng giá trị cũng như nguyên lý của tem truy xuất nguồn gốc. Trong khi đó, các doanh nghiệp Việt Nam, nhất là doanh nghiệp nhỏ và vừa, còn gặp khó khăn khi tự nghiên cứu, xây dựng, triển khai hệ thống truy xuất nguồn gốc cho từng sản phẩm, nhóm sản phẩm ngành hàng cụ thể.

Hiện, việc sử dụng tem truy xuất nguồn gốc trên thực phẩm mới chỉ được áp dụng ở một số mặt hàng nhất định tại các thành phố lớn. Hệ thống truy xuất nguồn gốc chủ yếu do các doanh nghiệp tự sản xuất, vận hành nên phạm vi và đối tượng sử dụng còn hạn chế.

Hiện nay, sự quan tâm của người tiêu dùng không chỉ giới hạn ở chất lượng hay mẫu mã sản phẩm, mà còn gồm cả thông tin liên quan tới quá trình tạo ra sản phẩm và đưa sản phẩm đến khách hàng cuối cùng, nhất là những mặt hàng ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe như dược phẩm, thực phẩm, đồ uống... Vì vậy, việc truy xuất nguồn gốc hàng hóa đã, đang trở thành tiêu chuẩn bắt buộc. Thậm chí, truy xuất nguồn gốc trở thành tiêu chí bắt buộc trong xuất khẩu, hội nhập kinh tế thế giới.

Các chuyên gia cho rằng, để giúp các doanh nghiệp thực hiện việc truy xuất nguồn gốc hàng hóa, các cơ quan Nhà nước cần khẩn trương xây dựng và hoàn thiện khung khổ pháp lý liên quan. Đến nay, Bộ Khoa học và Công nghệ đã công bố 30 tiêu chuẩn quốc gia về truy xuất nguồn gốc và ban hành Thông tư số 02/2024/TT-BKHCN về quản lý truy xuất nguồn gốc sản phẩm, hàng hóa để các doanh nghiệp, cơ sở sản xuất, kinh doanh, dịch vụ xây dựng dữ liệu truy xuất nguồn gốc hàng hóa...

Thiết nghĩ, khi thông tin về sản phẩm được niêm yết công khai, rõ ràng và doanh nghiệp phải chịu trách nhiệm về thông tin sản phẩm thì đây sẽ là cơ hội để nâng cao năng lực cạnh tranh cho sản phẩm, hàng hóa Việt Nam trước sức ép hội nhập kinh tế quốc tế.

Hoàng Lâm